Mijn (Dafne's) lieve oma is Surinaams. Als een echte Surinaamse, kan ze fantastisch koken. Mijn ouders hebben dit beide van haar geleerd. Als we bij mijn oma in Suriname zijn is er altijd eten in overvloed. Ze staat non-stop in de keuken en maakt de lekkerste gerechten. Maar wat maakt eten zo belangrijk in Suriname en hoe kan het dat iedereen zo goed kan koken? Oma Carmen legt het uit.
Carmen zou de Surinaamse eetcultuur omschrijven als “De beste van de wereld!”. Ondanks dat ze veel gereisd heeft in haar leven blijft ze verknocht aan de Surinaamse keuken. Na een vakantie is ze altijd weer blij om thuis te zijn, zodat ze weer zelf aan de slag kan in de keuken. In Suriname wonen veel verschillende bevolkingsgroepen, wat de Surinaamse keuken erg gevarieerd maakt. Iedere bevolkingsgroep heeft haar eigen inbreng, waardoor je de ene dag Javaans eet en de andere dag hindoestaans of creools. Naast dat het heel lekker is, is eten ook heel belangrijk in Suriname, legt Carmen uit. “Het is een vorm van sociale omgang met elkaar. Alles is georganiseerd rondom de maaltijd. Ik houd daarvan, dat gastvrije. Je hoeft nooit iemand te vragen om te komen eten. Nee, als je langskomt, krijg je altijd eten. Om deze reden kook je in Suriname nooit precies voor het aantal mensen dat in huis woont, want je weet nooit wie er onverwachts langs kan komen. Je zorgt dus dat je altijd een maaltijd hebt om aan te bieden.”
“Daarom kook je ook nooit precies voor het aantal mensen die in huis zijn, want je weet nooit wie met de deur binnenvalt. Je zorgt dus dat je altijd een maaltijd hebt om aan te bieden.”
Dat gastvrije heeft Carmen erg gemist toen ze in Nederland woonde, vertelt ze. Alhoewel, daar deed ze het eigenlijk ook. “Iedere zondagmiddag zat na de kerkdienst het hele huis vol! Echt gezellig hoor. Nu ben ik helaas alleen, maar ik kook nooit voor mezelf. Ik kan dat gewoon niet!” Dit is ook de reden dat ze blij is om in Suriname oud te worden. In Suriname weet je ‘s ochtends nooit hoe de dag gaat verlopen. “Laatst zat ik buiten op het balkon toen ik ineens getoeter hoorde, stond daar ineens een vriendin met haar man voor de deur. Ze waren in de buurt en kwamen mij opzoeken. Uiteraard had ik al genoeg gekookt en hebben we een hele gezellige avond gehad. En gister werd ik bijvoorbeeld gebeld door mijn vriendin of ik zin had in een spelletje Rummikub. Eigenlijk had ik geen keus, want ze bleek al onderweg te zijn! Zo gaat dat hier in Suriname, en eten speelt hierin een grote rol.” In Suriname eten ze ook nooit, zoals in Nederland, om een vaste tijd. Er bestaat in Suriname niet iets als ‘etenstijd’, legt Carmen uit. Vaak staat ze ‘s ochtends al in de keuken, zodat iedereen kan aanschuiven wanneer hij wil.
“Eten is het centrale van alles.”
Dit herkent Dafne inderdaad van de keren dat ze in Suriname op bezoek was. Er staat altijd eten voor een heel weeshuis klaar en oma is de hele dag druk bezig in de keuken. Haar fantastische kookkunsten heeft ze meegekregen van haar moeder. “Ik weet het nog zo goed. Toen we klein waren kregen we als kinderen allemaal een stukje zoutvlees, een reepje kabeljauw, verse groente uit de tuin, wat rijst, en een beetje olie. Vervolgens konden we zelf 'popki patoe' maken (vrij vertaald: een 'mini schoteltje'). Dan gingen we naar buiten en maakten we zelf een vuurtje, kookten we de rijst en bakten we het vlees. Ja, dat vonden we geweldig!” Zo leerde Carmen al van jongs af aan om te koken. Later hielp ze haar moeder vaak in de keuken. Vroeger waren het namelijk vooral de vrouwen die kookten, dus was het belangrijk dat dit doorgegeven werd. Nu koken mannen ook steeds vaker.
“Wij eten ook nooit zoals in Nederland om 6 uur. Er bestaat hier niet iets als ‘etenstijd’. Vaak sta ik ‘s ochtends al in de keuken, zodat iedereen kan aanschuiven wanneer hij wil.”
En als Carmen zicht bevind in de keuken, mogen een aantal dingen niet ontbreken. In de Surinaamse keuken is een vijzel essentieel. Daarnaast moet je altijd een wokpan en een rotipan in je keuken hebben. Verder doen ze vooral veel met de hand. Qua ingrediënten heb je als basis uien, knoflook, tomaat, witte peper, allspice (ook wel: piment of jamaicaanse peper), djinten en gember nodig. Zorg dus dat je dit altijd in huis hebt! In tegenstelling tot wat veel mensen denken hoeft Surinaams eten niet altijd pittig te zijn, dit verschilt per bevolkingsgroep.
Tot slot, vroegen we Carmen hoe ze in het kort zou omschrijven wat eten voor de Surinamer betekent. Haar antwoord is duidelijk: “Eten is het centrale van alles. Als je ergens op bezoek komt, is het aanbieden van eten een gebaar dat je welkom bent. Ik zou me zo opgelaten voelen als ik geen maaltijd kan aanbieden wanneer iemand op bezoek komt. Nee, ik zou dan nog liever mijn eigen bordje weggeven...”